List środowisk prawniczych do Prezesa Rady Ministrów Pana Donalda Tuska

za pośrednictwem Ministry ds. Równości Pani Katarzyny Kotuli oraz
Przewodniczącego Komitetu Stałego Rady Ministrów Ministra Macieja Berka
do przedłożenia w trybie petycji

Zajmujemy stanowisko w toczącej się debacie na temat instytucjonalizacji związków partnerskich w naszym kraju, w odpowiedzi na zgłaszane wątpliwości natury prawnej co do takiego rozwiązania. Mamy nadzieję, że nasz głos – z konieczności ograniczający się do głównych tez – te wahania rozwieje.

Koronnym argumentem przeciwko regulacji dotyczących związków jest jej domniemana sprzeczność z artykułem 18 Konstytucji RP Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej, który jakoby zawierał definicję legalną małżeństwa. Ochrona małżeństwa z kolei wykluczałaby wszelkie formy instytucjonalizacji związków, które stanowiłyby dlań alternatywę. To oczywiście błędne odczytanie normy.

Wprowadzenie związków partnerskich nie godzi w konstytucyjną ochronę małżeństwa. Byty prawne o celu zbliżonym do innych nie wykluczają ochrony swoich odpowiedników, a zwłaszcza w sytuacji, gdy instytucja małżeństwa pozostaje nadal zamknięta dla osób tej samej płci.

Konstytucja nie zna pojęcia domniemanego zakazu. Zabrania jedynie pewnych zachowań wprost – w myśl fundamentalnej zasady demokratycznego państwa prawnego, w którym to co nie jest zabronione, jest dozwolone. Nie zakazuje zatem instytucjonalizacji związków partnerskich. Co więcej, konstytucyjny zakaz wszelkiej dyskryminacji (artykuł 32) odczytany łącznie z nakazem prawnej ochrony wolności człowieka (artykuł 30), a także życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym (artykuł 47), zobowiązują władze państwowe do jak najszybszego rozwiązania tej kwestii.

Teza ta znajduje uzasadnienie nie tylko w piśmiennictwie, ale też w judykaturze. Naczelny Sąd Administracyjny w ten sposób właśnie uzasadnia zadanie Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytania prejudycyjnego dotyczącego możliwości transkrypcji zagranicznego aktu zawarcia małżeństwa osób tej samej płci do polskich akt stanu cywilnego w sprawie C-713/23 (por. zwłaszcza punkt 5.3). Obowiązek taki wynika też wprost z wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Przybyszewska i in. przeciwko Polsce – który zresztą powiela ustaloną linię orzeczniczą Trybunału w sprawie instytucjonalizacji związków osób tej samej płci przez Państwa sygnatariuszy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (patrz najbardziej dobitnie ostatnio Fedotova i in. przeciwko Rosji, wcześniej liczne inne wyroki, w tym Oliari i in. przeciwko Włochom).

Przypominamy przy tym, że wyroki te wydano na gruncie obowiązujących Polskę artykułu 8 w związku z 14 Konwencji. Z nimi tożsame są wiążące nas jako członka Unii Europejskiej art. 7 i 9, także 20 i 21 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (także przywoływane w stosownym orzecznictwie Trybunałów).

Prawo kształtuje normy społeczne, ale jest także ich pochodną. W chwili, gdy ponad 60% Polek i Polaków opowiada się za instytucjonalizacją związków partnerskich, czas by prawo o nie zadbało. Powracając do Artykułu 18 Konstytucji, podkreślamy, że deklaruje on prawną ochronę rodziny i rodzicielstwa. Rodzina prawnie nie jest zdefiniowana jako relacja oparta na węźle małżeńskim, rodzicielstwo natomiast nie ogranicza się do większościowej sytuacji dzieci wychowywanych w rodzinach heteronormatywnych. Pozwala nam to stwierdzić, że na Rzeczypospolitej ciąży prawny obowiązek zagwarantowania ochrony rodzinom tęczowym, jej brak jest niekonstytucyjnym aktem dyskryminacji.

Apelujemy zatem do Pana Premiera i kierowanej przezeń Rady Ministrów o jak najrychlejsze przedstawienie projektu ustawy gwarantującej prawa par jednopłciowych oraz prawną opiekę ich dzieci.

---

Osoby sygnujące:

Monika Płatek, profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Jakub Urbanik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, osoba przewodnicząca Radzie Funduszu Prawo Nie Wyklucza

Mirosław Wyrzykowski, em. profesor Uniwersytetu Warszawskiego, sędzia TK w stanie spoczynku

dr Paweł Marcisz, adwokat

prof. Robert Grzeszczak, Uniwersytet Warszawski, Przewodniczący Komitetu Nauk Prawnych PAN

dr dr h.c. Hanna Machińska, Uniwersytet Warszawski

dr hab. Karolina Kremens. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski

Prof. Monika Namysłowska, Uniwersytet Łódzki

Prof. Monika Szwarc, Instytut Nauk Prawnych PAN

Sylwia Majkowska-Szulc, profesor Uniwersytetu Gdańskiego

dr hab. Aleksandra Szczerba, Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Prof. Andrzej Wróbel, Uniwerstytet Jagielloński, sędzia SN w stanie spoczynku

Prof. Tomasz Giaro, Uniwersytet Warszawski

Agnieszka Frąckowiak-Adamska, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego

Grzegorz Wierczyński, profesor Uniwersytetu Gdańskiego

Karolina Wierczyńska, profesor Instytutu Nauk Prawnych PAN

Natalia Kohtamäki, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Aleksander Cieśliński, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego

Anna Doliwa-Klepacka, profesor Uniwersytetu w Białymstoku

dr hab. Monika Domańska, Instytut Nauk Prawnych PAN

Magdalena Słok-Włodkowska, profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Anna Zawidzka-Łojek, profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Michał Balcerzak, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i Uniwersytetu Szczecińskiego, przewodniczący Komitetu ONZ ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej

Prof. Irena Rzeplińska, emerita, Instytut Nauk Prawnych PAN

Prof. Jacek Barcik, Uniwersytet Śląski

Prof. Dagmara Kornobis-Romanowska, Uniwersytet Wrocławski

Prof. Anna Wyrozumska, emerita, Uniwersytet Łódzki, Przewodnicząca Doradczego Komitetu Prawnego przy Ministrze Spraw Zagranicznych

dr Marzena Wojtczak, Uniwersytet Warszawski

dr Paweł Knut, adwokat

Sylwia Gregorczyk, adwokatka, Fundacja “Wolne Sądy”

Prof. Maciej Perkowski, Uniwersytet w Białymstoku

Prof. Wojciech Kocot, Uniwersytet Warszawski

Katarzyna Kędziora, radczyni prawna, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

dr hab. Katarzyna Sękowska-Kozłowska, Instytut Nauk Prawnych PAN

dr Jakub Pawliczak, adwokat, Uniwersytet Warszawski

Prof. Eleonora Zielińska, emerita Uniwersytet Warszawski

dr Maciej Kułak, Uniwersytet Warszawski

dr Anna Rosner, MISH Uniwersytet Warszawski

dr Adam Ploszka, Uniwersytet Warszawski

dr Władysław Pęksa, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

dr Dominika Czerniak, Uniwersytet Wrocławski

dr Kaja Kowalczewska, Uniwersytet Wrocławski

dr Katarzyna Parchimowicz, Uniwersytet Wrocławski 

dr Ariel Przybyłowicz, Uniwersytet Wrocławski, radca prawny

dr Przemysław Buczkowski, adwokat, psycholog, Uczelnia Łazarskiego w Warszawie

 Sebastian Gisbert-Madziar, LL.M. KU Leuven, King’s College London

adw. Marcin Czarniawski   

studentka Helena Pikała    

adw. Konrad Zawodziński    

adw. Grzegorz Kukowka  

mgr Karolina Kędziera, Uniwersytet Wrocławski  

r. pr Paweł Skrodzki, Stowarzyszenie Grupa Stonewall

dr Joanna Puchalska, Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

adw. Mariusz Paplaczyk   

dr Mateusz Wąsik, adwokat, autor książki „Związki osób tej samej płci. Konsekwencje braku regulacji w prawie polskim”

adw. Anna  Muranowicz-Paździerska  

dr Karol Przyborowski, Fundacja Art. 32 “Równe traktowanie”

dr Anna Czaplińska, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki

dr hab. Magdalena Paluszkiewicz, Uniwersytet Łódzki 

dr Justyna Czerniak-Swędzioł, Uniwersytet Jagielloński

dr Izabela Florczak WPiA, Uniwersytet Łódzki 

dr Michał Barański, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Joanna Połatyńska, profesor Uniwersytetu Łódzkiego 

mgr Nikola Nowak

mgr Michał Skóra, Uniwersytet Rzeszowski

dr hab. Magdalena Matusiak-Frączak, Uniwersytet Łódzki

Bartosz Cichocki, doradca podatkowy

dr hab. Cezary Błaszczyk, WPiA UW