W dniach 30-31 marca 2019 w Warszawie odbył się Kongres LGBT+ zorganizowany przez Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza przy wsparciu ILGA Europe. W Kongresie wzięło udział 27 grup i organizacji z całej Polski, działających na rzecz osób LGBT+. Przyjęto wspólną Deklarację, w której wskazano najważniejsze potrzeby społeczności LGBT+ oraz zaproponowano konkretne rozwiązania prawne, które na te potrzeby odpowiadają.
Idea i cel Deklaracji
Zaniedbania w zakresie równych praw osób LGBT+ w Polsce są ogromne. Nasz kraj nie dorasta do standardów państw Unii Europejskiej, czego potwierdzeniem jest choćby fakt, że w ostatnim rankingu ILGA Europe, sporządzonym w roku 2018, Polska zajęła przedostatnie, 27 miejsce. Nie mamy żadnych rozwiązań formalizujących związki osób tej samej płci, co mogłoby zapewnić bezpieczeństwo im oraz, co istotne, dzieciom wychowywanym w takich związkach. Proces uzgodnienia płci dla osób transpłciowych jest żmudny i skomplikowany – ustawa o uzgodnieniu płci, przyjęta jeszcze przez parlament poprzedniej kadencji, została zawetowana przez prezydenta Andrzeja Dudę. W polskim Kodeksie karnym, wśród przesłanek przestępstw z nienawiści, nie wymieniono orientacji seksualnej ani tożsamości płciowej, choć w 2017 roku Polska przyjęła rekomendację Rady Praw Człowieka ONZ, by Kodeks znowelizować.
Nie można też pominąć przyzwolenia na homofobiczne wypowiedzi ze strony polityków, publicystów, urzędników, działaczy tzw. prorodzinnych organizacji pozarządowych czy przedstawicieli episkopatu. Od czasu podpisania przez Rafała Trzaskowskiego Warszawskiej Deklaracji LGBT+ mamy do czynienia z nasileniem się takiego dyskursu i próbą rozpętania prawdziwej nagonki przeciwko naszej społeczności.
W publicznej debacie zupełnie pomijany jest głos społeczeństwa, które pod wieloma względami jest przychylne społeczności LGBT+. Świadczą o tym chociażby wyniki niedawnego ogólnopolskiego sondażu, przeprowadzonego przez Oko.press. Wynika z niego, że 56 procent osób popiera wprowadzenie związków partnerskich dla par jednopłciowych, a 41 procent popiera prawo do małżeństw.
Zobacz galerię zdjęć z Kongresu
Deklaracja Kongresu LGBT+
Społeczeństwo w Polsce jest różnorodne. Działamy na różnych płaszczyznach, w różnych miejscach i na różne sposoby. Pomimo tych różnic, wszystkie i wszyscy dążymy do wspólnego celu – Polski, w której wszystkie osoby cieszą się pełnią praw, w której prawo będzie chronić zamiast dyskryminować, w której ludzie będą chcieli żyć, będą mogli tworzyć rodziny, bez względu na tożsamość płciową, orientację seksualną, ekspresję płciową i cechy płciowe. Polski, w której w razie potrzeby każda osoba otrzyma pomoc.
Wiemy, że osiągnięcie tego celu wymaga zaangażowania każdego i każdej z nas. Wymaga pracy organicznej i budowania akceptacji społecznej. Wymaga też skutecznego rzecznictwa i zmiany polskiego prawa.
Dlatego:
- Przyjmujemy wspólną Deklarację Kongresu LGBT+, w której kreślimy wizję Polski jako kraju, z którego nie musimy wyjeżdżać, żeby bezpiecznie i godnie żyć.
- Wskazujemy na najważniejsze potrzeby naszej społeczności i proponujemy konkretne rozwiązania prawne, które na nie odpowiadają.
- Zobowiązujemy się do solidarnej współpracy i wzajemnej pomocy w realizacji tej wizji.
- Apelujemy o poparcie naszej Deklaracji przez wszystkie osoby, którym bliskie są ideały otwartości, akceptacji i sprawiedliwości społecznej.
Wierzymy, że wspólnymi siłami uda nam się wprowadzić je w życie.
Niniejsza Deklaracja, przygotowana z inicjatywy Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza, została przyjęta przez organizacje społeczne uczestniczące w Kongresie LGBT+ i ma charakter otwartego apelu do wszystkich osób i organizacji, które mogą pomóc w jej urzeczywistnieniu.
Potrzeby i rozwiązania
Obowiązuje równość małżeńska – związek małżeński może zostać zawarty przez dwie osoby różnej lub tej samej płci. Dziecko ma prawo do bycia adoptowanym przez małżonków – bez względu na ich płeć.
Równolegle do instytucji małżeństwa funkcjonuje instytucja związku partnerskiego, dostępnego dla par tej samej i różnej płci. Związek partnerski reguluje prawa i obowiązki osób w nim pozostających, w tym zwłaszcza sytuację majątkową, alimenty i dziedziczenie.
Możliwe jest oznaczenie rodzicielstwa poprzez wskazanie w akcie urodzenia dziecka jako rodziców dwóch osób tej samej płci. Umożliwia to także ustalenie treści aktu urodzenia dziecka urodzonego przez transpłciowego mężczyznę lub spłodzonego przez transpłciową kobietę. Z przewidzianych w ustawie o leczeniu niepłodności usług z zakresu zdrowia reprodukcyjnego mogą korzystać osoby pozostające w związkach partnerskich i małżeńskich, bez względu na płeć oraz osoby samodzielne. Zabezpieczona jest sytuacja prawna dzieci wychowywanych przez więcej niż dwóch opiekunów prawnych.
Rozwiązanie – projekt ustawy o równości małżeńskiej złożony w Sejmie w 2020 roku. Projekt ustawy o związku partnerskim będący podstawą do dalszych prac, złożony w Sejmie (projekt z 24 kwietnia 2018 r. wraz z projektem ustawy wprowadzającej ustawę o związku partnerskim).
Obowiązuje ustawa o uzgodnieniu płci przewidująca szybką, przejrzystą i przystępną procedurę administracyjną umożliwiającą uzgodnienie płci, opartą o zasadę samostanowienia. Procedura jest dostępna dla osób od 16 roku życia, których tożsamość płciowa jest niezgodna z ich płcią metrykalną. Możliwe jest wyrobienie tymczasowego dokumentu tożsamości umożliwiającego funkcjonowanie w czasie trwania postępowania o uzgodnienie płci metrykalnej. Obowiązująca równość małżeńska i związki partnerskie umożliwiają uzgodnienie płci bez wymogu rozwodu lub rozwiązania związku partnerskiego. Uzgodnienie płci umożliwia wymianę odpowiednich dokumentów posługujących się danymi sprzed tranzycji – w tym świadectw pracy. Zabezpieczona jest sytuacja prawna osób niebinarnych. Zabezpieczona jest sytuacja prawna osób interpłciowych.
Rozwiązanie – brak projektu ustawy umożliwiającego uzgodnienie płci w postępowaniu administracyjnym; projekt ustawy o uzgodnieniu płci, uchwalonej 10 września 2015 r., zawetowanej przez Prezydenta, w kształcie, w jakim wpłynął do Sejmu, stanowi podstawę do dalszych prac.
W Kodeksie karnym istnieje definicja przestępstwa z nienawiści. Wszystkie przestępstwa z nienawiści, w tym przestępstwa popełnione ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową, ekspresję płciową lub cechy płciowe, są ścigane z urzędu, a kary za nie są surowsze niż kary za porównywalne przestępstwa popełnione bez motywacji opartej na uprzedzeniach. Nawoływanie do nienawiści i znieważenia, w tym publiczne znieważenia osób lub grup osób z powodu rzeczywistej lub domniemanej orientacji seksualnej, tożsamości płciowej, ekspresji płciowej lub cech płciowych, są ściganymi z urzędu przestępstwami. Osoby pokrzywdzone przestępstwami z nienawiści mają zapewniony faktyczny dostęp do skutecznych środków ochrony i wsparcia przewidzianych w ustawie o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.
Rozwiązanie – projekt ustawy nowelizującej Kodeks karny, stanowi podstawę do dalszych prac – złożony w Sejmie i odrzucony w I czytaniu; brak projektu ustawy nowelizującej ustawę o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.
Ochrona prawna przed dyskryminacją ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową, ekspresję płciową i cechy płciowe obejmuje wszystkie obszary wskazane w ustawie o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania – zabezpieczenie społeczne, usługi, w tym usługi mieszkaniowe, rzeczy, nabywanie praw lub energii, opiekę zdrowotną, oświatę i szkolnictwo wyższe, zatrudnienie. Ustawa wyraźnie umożliwia zarówno naprawienie szkody majątkowej (odszkodowanie), jak niemajątkowej (zadośćuczynienie), żądanie zaprzestania naruszania zasady równego traktowania oraz przeproszenia.
Rozwiązanie – projekty ustaw nowelizujących ustawę o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, będące podstawą do dalszych prac – w zakresie rozszerzenia ochrony przed dyskryminacją we wszystkich obszarach (projekt z 10 października 2012 r.) oraz w zakresie możliwych roszczeń osoby pokrzywdzonej nierównym traktowaniem (projekt z dnia 26 maja 2015 r.).
Obowiązuje zakaz praktyk konwersyjnych oraz ich promowania. Dyskryminacja w obszarze ochrony zdrowia, w tym dyskryminacja ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową, ekspresję płciową i cechy płciowe, stanowi naruszenie praw pacjenta w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – możliwe jest dochodzenie zadośćuczynienia na jej podstawie niezależnie od możliwości skorzystania z innych środków ochrony prawnej. Zapewnione jest finansowanie ze środków publicznych zabiegów medycznych związanych z uzgodnieniem płci. Istnieje standard organizacyjny opieki zdrowotnej osób interpłciowych i transpłciowych, wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Standard przewiduje poszanowanie prawa osób interpłciowych i transpłciowych do samostanowienia. Małoletni, po ukończeniu 15 roku życia, mogą samodzielnie wyrażać zgodę na badanie i udzielenie innych świadczeń zdrowotnych w zakresie poradnictwa ginekologicznego, urologicznego, psychologicznego, psychiatrycznego, endokrynologicznego.
Rozwiązanie – projekt ustawy zakazującej praktyk konwersyjnych, wniesiony do Sejmu; brak projektu nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty oraz projektu rozporządzenia Ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej osób interpłciowych i transpłciowych.
Podstawa programowa obejmuje treści związane z równym traktowaniem i przeciwdziałaniem dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową, ekspresję płciową i cechy płciowe, przemocy motywowanej uprzedzeniami, a także wiedzę o orientacjach seksualnych, tożsamościach płciowych, ekspresji płciowej oraz cechach płciowych. Przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami jest obowiązkiem szkół i placówek edukacyjnych wynikającym z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej. Dzięki odpowiednim przepisom ustawy – Prawo oświatowe, szkoły mają obowiązek zapewnić możliwość funkcjonowania transpłciowych uczniów i uczennic zgodnie z tożsamością płciową, z którą oni sami się identyfikują, oraz wybranym imieniem.
Rozwiązanie – nowelizacja rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla poszczególnych typów szkół oraz rozporządzenia w sprawie wymagań wobec szkół i placówek; brak projektów; brak projektu nowelizacji ustawy – Prawo oświatowe.
Sygnatariusze i sygnatariuszki
- Federacja Znaki Równości
- Fundacja Równość.org.pl
- Fundacja Tęczowe Rodziny
- Fundacja Trans-Fuzja
- Fundacja Wiara i Tęcza
- Fundacja Wolontariat Równości
- Marsz Równości w Lublinie
- Marsz Równości w Rzeszowie
- Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego
- Prowincja Równości
- Stowarzyszenie Akceptacja
- Stowarzyszenie Fabryka Równości
- Stowarzyszenie Grupa Stonewall
- Stowarzyszenie Instytut Równości
- Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii
- Stowarzyszenie Kultura Równości
- Stowarzyszenie Lambda Szczecin
- Stowarzyszenie Lambda Warszawa
- Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza
- Stowarzyszenie My, Rodzice
- Stowarzyszenie Pracownia Różnorodności
- Stowarzyszenie Queerowy Maj
- Stowarzyszenie Stan Równości
- Stowarzyszenie Tęczówka
- Stowarzyszenie Tęczowe Opole
- Stowarzyszenie Tęczowy Białystok
- Stowarzyszenie Tolerado
Pobierz Deklarację Kongresu LGBT+
